Τα μονοπάτια της χριστιανικής φιλοσοφίας

«Εν αρχή ην ο Λόγος , και ο Λόγος ην προς Θεόν , και Θεός ην ο Λόγος ούτος ην εν αρχή προς τον Θεόν , πάντα δι’αυτού εγένετο , και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν εν αυτώ ζωη ην , και η ζωή ην το φως των ανθρώπων και το φως εν την σκοτία φαίνει, και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν...Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημιν , και εθεασάμεθα την δόξα αυτού , δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός , πλήρης χάριτος και αληθείας»

Κατά Ιωάννη Ευαγγελίο

«Ήταν λοιπόν εκεί ο Λόγος , χάρη στον οποίο όλα τα πράγματα γεννήθηκαν , ενώ ο ίδιος είναι από πάντα, (προαιώνιος) όπως το είπε ο Ηράκλειτος και για τον οποίο ο Βάρβαρος (ο Ευαγγελιστής Ιωάννης) λέει ότι είναι ‘προς τον Θεόν’ και ότι ‘ο Θεός ην Λόγος’ , εγκατεστημένος στην τάξη και στην αξία , ότι ‘πάντα δι’αυτού εγενέτο’ , ‘κε χωρίς αυτού εγενέτο ουδέ εν ο γέγενεν , εν αυτώ ζωή ην , (αυτός που είναι) πέφτει μέσα στα σώματα και περιβαλλόμενος τη σάρκα παίρνει το παρουσιαστικό του ανθρώπου , όμως με τέτοιο τρόπο που ταυτόχρονα δείχνει το μεγαλείο του , και που , όταν λυτρωθεί . θεοποιείται ξανά , γίνεται Θεός , έτσι όπως ήταν προτού πέσει μέσα στον κόσμο των σωμάτων και κατέβει μέσα στην σάρκα και μέσα στον άνθρωπο» 

Αμέλιος 

«Θα έρθει όπου για να τελειοποιηθούμε στην ηθική , και στην λογική , θα προτιμούμε να ανατρέξουμε στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα παρά στην Βίβλο , και οδηγούς στον δρόμο που οδηγεί στην κατανόηση του σοφού και του πιο απλού και άφθαρτου από άλλους διαμεσολαβητή , του Σωκράτη , θα έχουμε τον Μοντένιο και τον Οράτιο»

Νίτσε

Ο ανθρώπινος λόγος της Ελληνικής φιλοσοφίας , ο λογικός λόγος , συμβατός με τον άνθρωπο και την ανθρώπινη φύση . Διαφοροποιημένος ο Λόγος του Θεού και του Υιού του Θεού εύκολα ευνοήθηκε ως οδηγός της ανθρώπινης σκέψης και ως Λόγος Δημιουργός .

Οι Απολογητές του 2ου αιώνα έλεγαν ότι οι έλληνες δεν κατείχαν τον Λόγο παρά μόνο αποσπάσματα , κατέχοντας λοιπόν τον Λόγο θεωρούσαν ότι ζούσαν σαν φιλόσοφοι . Ο Κλήμης έλεγε «μας διδάσκει να πράττουμε έτσι ώστε να μοιάζουμε στον Θεό και να δεχόμαστε το θεϊκό σχέδιο ως κατευθυντήρια αρχή όλης μας της παιδείας» , ο τρόπος τους ήταν παρόμοιος με τον Ελληνικό , η πνευματική ανάγνωση βασισμένη στον νεοπλατωνικό τρόπο έγινε η βάση της χριστιανικής διδασκαλίας . 

Ο νεοπλατωνισμός μαζί με τον χριστιανισμό ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο , δογματικές διαφορές , διάφοροι βαθμοί θεϊκής πραγματικότητας , θειες αποκαλύψεις . Συνιστώσα και για τους δύο να ζει κανείς σύμφωνα με τον Ορθό Λόγο .

«Είναι απαραίτητο ο θείος νόμος να εμπνέει δέος έτσι ώστε ο φιλόσοφος να κατακτήσει κα να διατηρήσει την ησυχία της ψυχής (αμεριμνεία) , χάρη στην φρόνηση (ευλάβεια) και την προσοχή στον εαυτό(η φροντίδα του εαυτού , θα μπορούσαμε να πούμε)» αυτά δε ειπώθηκαν από έναν εθνικό φιλόσοφο παρά από τον Κλήμη , καθαρά στωικές αξίες για τον αυτοέλεγχο της ψυχής και των συναισθημάτων. 

Η κοσμική φιλοσοφία του περιόδου κληρονόμησε της αξίες της στον ασκητισμό , η αλήθεια νικά το πάθος του θυμού , του φόβου και την φιλοδοξίας .

Οι πατέρες του 4ου αιωνα θεωρούσαν τον μοναχισμό ως «χριστιανική φιλοσοφία» αλλά οι μοναχοί είχαν σαν πρότυπα την Παλαιά και Καινή Διαθήκη όμοια στοιχεία με τους μανιχαιστές και βουδιστές μοναχούς , ωστόσο οι «λόγιοι μοναχοί» που ο Φίλων τους αποκαλεί φιλόσοφους , «οι Θεραπευτές» , είχαν καθαρά θεωρητική βάση «σύμφωνα με την φύση και τον ορθό τρόπο ζωής» συνεπείς στην ελληνική φιλοσοφία και στην εφαρμογή των πνευματικών ασκήσεως . 

«Να ζείτε ως εάν επρόκειτο ν απεθάνετε κάθε ημέρα , προσέχοντας τους εαυτούς σας και ενθούμενοι τις παραινέσεις μου» λέει ο Άγιος Αντώνιος , βασική στάση των στωικών και νεοπλατωνικών . Η στροφή που έδωσε ο Πλάτωνας είναι καθοριστική «Πρόσεχε να μην υπάρχει στην καρδιά σου άδικος λόγος» σχόλιο του Άγιου Βασιλείου . 

Η ψύχη αποτελεί την βασική διδασκαλεία , όλες οι διδαχές του αρχαίου κόσμου δημιούργησαν την ταυτότητα της χριστιανικής φιλοσοφίας που έπρεπε να έρθει στα μέτρα του ελληνισμού για να διαδοθεί «καθένας σας να σημειώνει γραπτά τις πράξεις και τις κινήσεις της ψυχής του ως εάν επρόκειτο να ενημερώσει άλλους γι’αυτές...ας κρατήσει λοιπόν η γραφή την θέση του βλέμματος του άλλου» (Άγιος Αντώνιος) . 

Ο Δωρόθεος Γάζης ακολουθεί τον Επίκουρο και τον Επίκτητο και συμβουλεύει και αυτός όπως και οι φιλόσοφοι να μελετά κανείς ακατάπαυστος τα Αποφθέγματα του Διογένη του Λαέρτιου για να μπορεί να αντιμετωπίσει την κάθε πνευματική περίπτωση , οι αρχές του στοχασμού και ο θρίαμβος του λόγου της ελληνικής φιλοσοφίας είναι απαραίτητες για τον έλεγχο του νου / ψυχής . Η α-πάθεια και η α-προσπάθεια από την ύλη και το περιττό είναι πραγματείες του Επίκτητου και του Πλούταρχου . «Αυτός που δεν έχει δική του θέληση κάνει πάντα αυτό που θέλει , ότι συμβαίνει τον ικανοποιεί και ότι συμβαίνει είναι πάντα αυτό που θέλει να συμβεί , γιατί δεν θέλει τα πράγματα να είναι όπως εκείνος τα θέλει μα θέλει να είναι τέτοια που είναι», αυτά τα λέει ο Δωρόθεος , να και τι λέει και ο Επίκτητος «Μην προσπαθείς ότι συμβαίνει όπως θες εσύ , αλλά φρόντιζε να θέλεις αυτό που συμβαίνει να συμβαίνει όπως συμβαίνει , και θα είσαι ευτυχισμένος» .

Ο Ποντικός βρήκε διέξοδο από τον Πλάτωνα για να επιχειρηματολογήσει «Ο χωρισμός του σώματος από την ψυχή ανήκει μόνο σε Εκείνον που τα έσωσε , όμως ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα δεν ανήκει σε κανέναν άλλο παρά σε εκείνον που κατατείνει την αρετή . Γιατί οι πατέρες μας αποκαλούν την αναχώρηση (τη μοναστική ζωή) άσκηση θανάτου και φυγή από το σώμα» και ο Πορφύριος «Αυτό που η φύση συνέδεσε , το αποσυνδέει η ψυχή . Η φύση έδεσε το σώμα μέσα στην ψυχή , η ψυχή δέθηκε η ίδια μέσα στο σώμα : επομένως η φύση λύνει το σώμα από την ψυχή , η ψυχή όμως λύνεται ή ίδια από το σώμα» 

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι στην πλειονότητα τους δεν εξαφανιζόντουσαν στις έρημους και ούτε κλείνονταν σε μοναστήρια , ο χριστιανικός μοναχισμός βέβαια υιοθέτησε πρακτικές των αρχαίων φιλόσοφων αλλά υπάρχουν βασικές διαφορές . Όλοι τους δημιούργησαν σχολές και κοινότητες προσπαθώντας με τις υπαρξιακές επιλογές τους να καθοδηγήσουν τους μαθητές τους . 

Ο δανεισμός των στοιχείων από την αρχαία φιλοσοφία ευσταθεί να παρουσιάζετε ως χριστιανική φιλοσοφία ? 

Όλοι ανεξαιρέτως οι χριστιανοί συνδέετε τα πάθη του Χρίστού και την συμμετοχή σας σε αυτά με την σωματική συμπεριφορά και την υποταγή , ασκώντας δηλαδή τις αρετές σας βάση ενός τελείως διαφορετικού νοήματος .

Ο Άγιος Βασίλειος και ο Απόστολος Παύλος συμβούλευαν «Προσοχή στον εαυτό» , «Πάνω από όλα φύλαξε την καρδία σου» , «Εαυτούς πειράζεται» , «καθ’ημέραν αποθνήσκω» , όλες αυτές οι αναφορές είναι παρμένες από την ελληνική φιλοσοφία για να μπορέσουν να εξηγήσουν αλληγορικά τα νοήματα των γραφών . Ο Ποντικός γράφει «Ο χριστιανισμός είναι το δόγμα του Χριστού , Σωτήρα μας , αποτελείται από την πρακτική , τη φυσική και τη θεολογία» καθαρά πλατωνική άποψη για την πνευματική πρόοδο !!!!!

Η βασιλεία του Θεού και η βασιλεία των ουρανών . Η Ιουδαϊκή ιδέα της βασιλείας του Θεού επί των λαών της γης έγινε συνώνυμη με τα δύο στάδια της κατάστασης της ψυχής . Η πρόοδος της ψυχής βάση της α-πάθεις , της μεταστροφής , της μετάνοιας και της αγάπης , σαν μήνυμα του Ιησού στον καθένα για να εκπληρωθεί κατά πνεύμα. 

Ο Νίτσε ήταν της γνώμης ότι «Ο χριστιανισμός είναι ένας πλατωνισμός για τον λαό» , ο Άγιος Αυγουστίνος υιοθέτησε των Πλάτωνα σε όλο το σύνολο της διδασκαλίας του , η καθαρή ψυχή του πλατωνισμού και η αναλλοίωτη μορφή του πλατωνικού Θεού που αντιτάσσει την σάρκα στο πνεύμα και τα ορατά στα αόρατα , δεν έχει καμία διαφορά με τον χριστιανισμό του Αυγουστίνου . Το μόνο που σημείωνε ο Άγιος ήταν ότι αν ο Πλάτωνας ερχόταν ξανά στην ζωή θα έλεγε «να τι δεν τόλμησα , να κηρύξω στα πλήθη».

Στο διαζύγιο από τον ανθρώπινο λόγο που πήρε ο χριστιανισμός κατά των μεσαίωνα κράτησε μόνο των πλατωνισμό , αρκετές φιλοσοφικές τάσεις όπως οι επικούρειοι εξαφανίσθηκαν εντελώς . Η φιλοσοφία πλέον είναι δεκανίκι για την στήριξη της θεολογίας , ο Φίλωνας ο Αλεξανδρινός ταυτίζει τις επιστήμες με τους δούλους , οι σχολαστικοί  την φιλοσοφία ως θεραπαίνιδα της θεολογίας .

«Μην ελπίζεις την Πολιτεία του Πλάτωνα , αλλά να είσαι ευχαριστημένος αν κάτι μικρό προοδεύει , και αναλογίσου το γεγονός ότι αυτό που προκύπτει από αυτό το μικρό πράγμα δεν είναι καθόλου μικρό»

Μάρκος Αυρήλιος